Spiritus Sanctus inspiret cardinales ad Sanctum Conclave!

Livreto Celebrativo | Missa 'Pro Ecclesia' de Encerramento do Santo Conclave presidida pelo Papa João II

 


 
MISSA 'PRO ECCLESIA'
DE ENCERRAMENTO DO SANTO CONCLAVE
PRESIDIDA POR SUA SANTIDADE, O PAPA JOÃO II
 
 
Capela Sistina, Cidade do Vaticano  | 16 de janeiro de 2024
 
CANTO DE ENTRADA
1. Reunido o povo, o sacerdote dirige-se ao altar com os ministros, durante o canto de entrada.

TU ES PETRUS, ET SUPER HANC PETRAM
ÆDIFICABO ECCLESIAM MEAM

TU ES PETRUS, ET SUPER HANC PETRAM
ÆDIFICABO ECCLESIAM MEAM

ET PORTÆ INFERI NON PRÆVALEBUNT ADVERSUS EAM
ET TIBI DABO CLAVES REGNI CÆLORUM

TU ES PETRUS, ET SUPER HANC PETRAM
ÆDIFICABO ECCLESIAM MEAM

QUODCUMQUE LIGAVERIS SUPER TERRAM, 
ERIT LIGATUM ET IN CÆLIS
ET TIBI DABO CLAVES REGNI CÆLORUM

TU ES PETRUS, ET SUPER HANC PETRAM
ÆDIFICABO ECCLESIAM MEAM

SAUDAÇÃO
2. Chegando ao altar e feita a devida reverência, beija-o em sinal de veneração,
incensa-o. Em seguida, todos dirigem-se às cadeiras. 
Terminado o canto de entrada, toda a assembleia, de pé, faz o sinal da cruz, enquanto o sacerdote diz:
Pres: In nómine Patris, et Fílii, et Spíritus + Sancti.
O povo responde:
Ass: Amen.

3. O sacerdote, voltado para o povo e abrindo os braços, saúda-o:
Pres: 
Pax vobis!
E o povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.

ATO PENITENCIAL
Segue-se o Ato Penitencial. O presidente convida os fiéis à penitência.
Pres: Fratres, agnoscámus peccata nostra, ut apti simus ad sacra mystéria celebrànda.
Após um momento de silêncio, usa-se a seguinte fórmula:
Ass: Confìteor Deo omnipotènti et vobis, fratres, quia peccàvi nimis cogitatiòne,
verbo, òpere et omissiòne, 
Batendo no peito, diz-se
mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa. 
Então se prossegue:
Ideo precor beàtam Mariam Semper Virginem omnes Angelos et Sanctos et vos
fratres, oràre pro me, ad Dominum Deum nostrum.

Segue-se a absolvição sacerdotal:
Pres: Misereátur nostri omnípotens Deus et, dimíssis peccátis nostris, perdúcat nos ad vitam aetérnam.
O povo responde:
Ass: Amen.

Pres: Kýrie, eléison.
Ass: Kýrie, eléison.
Pres: Christe, eléison.
Ass: Christe, eléison.
Pres: Kýrie, eléison.
Ass: Kýrie, eléison.

HINO DE LOUVOR

Pres: GLÓRIA IN EXCÉLSIS DEO..
Ass: ET IN TERRA PAX HOMÍNIBUS BONÆ VOLUNTÁTIS.
LAUDÁMUS TE, BENEDÍCIMUS TE, ADORÁMUS TE, GLORIFICÁMUS TE,
GRÁTIAS ÁGIMUS TIBI PROPTER MAGNAM GLÓRIAM TUAM,
DÓMINE DEUS, REX CÆLÉSTIS, DEUS PATER OMNÍPOTENS.
DÓMINE FILI UNIGÉNITE, IESU CHRISTE,
DÓMINE DEUS, AGNUS DEI, FÍLIUS PATRIS,
QUI TOLLIS PECCÁTA MUNDI, MISERÉ- RE NOBIS;
QUI TOLLIS PECCÁTA MUNDI, SÚSCIPE DEPRECATIÓNEM NOSTRAM.
QUI SEDES AD DÉXTERAM PATRIS, MISERÉRE NOBIS.
QUÓNIAM TU SOLUS SANCTUS, TU SOLUS DÓMINUS,
TU SOLUS ALTÍSSIMUS, IESU CHRISTE,
CUM SANCTO SPÍRITU: IN GLÓRIA DEI PATRIS.
AMEN.

ORAÇÃO DO DIA
4. Terminado o hino, de mãos unidas, o sacerdote diz:
Pres: Oremus.
E todos oram em silêncio por um tempo. O sacerdote abre os braços e diz:
Deus, qui regnum Christi ubíque terrárum dilatári providéntia mirábili disposuísti, et omnes hómines salutáris éffici redemptiónis partícipes, praesta, quaesumus, ut Ecclésia tua universále sit salútis sacraméntum, et cunctis homínibus revelétur exspectátio géntium et Salvátor eárum. Per Dominum nostrum Iesum Christum, Filium Tuum, in unitáte Spíritus Sancti, per omnia saecula saeculorum.
Ass: Amen!

PRIMEIRA LEITURA
(Is 2,1-5)
5. Os leitores, do ambão, dizem as leituras.
Leitor: Leitura do Livro do Profeta Isaías.
Acontecerá, nos últimos tempos, que o monte da casa do Senhor estará firmemente estabelecido no ponto mais alto das montanhas e dominará as colinas. A ele acorrerão todas as nações, para lá irão numerosos povos e dirão: 'Vamos subir ao monte do Senhor, à casa do Deus de Jacó, para que ele nos mostre seus caminhos e nos ensine a cumprir seus preceitos'; porque de Sião provém a lei e de Jerusalém, a palavra do Senhor. Ele há de julgar as nações e arguir numerosos povos; estes transformarão suas espadas em arados e suas lanças em foices: não pegarão em armas uns contra os outros e não mais travarão combate. Vinde, todos da casa de Jacó, e deixemo-nos guiar pela luz do Senhor.
Ao final acrescenta:
Leitor: Verbum Domini.
Todos aclamam:
Ass: Deo gratias.

SALMO RESPONSORIAL
(Sl 97)
Salmista: MAGNIFICAVIT DOMINUS FACERE NOBISCUM; FACTI SUMUS LAETANTES.

Ass: MAGNIFICAVIT DOMINUS FACERE NOBISCUM; FACTI SUMUS LAETANTES.

– CANTAI AO SENHOR DEUS UM CANTO NOVO PORQUE ELE FEZ PRODÍGIOS. 
SUA MÃO E SEU BRAÇO FORTE E SANTO ALCANÇARAM-LHE A VITÓRIA.

– O SENHOR FEZ CONHECER A SALVAÇÃO E ÀS NAÇÕES, SUA JUSTIÇA. 
RECORDOU O SEU AMOR SEMPRE FIEL PELA CASA DE ISRAEL.

– OS CONFINS DO UNIVERSO CONTEMPLARAM A SALVAÇÃO DO NOSSO DEUS.
ACLAMAI AO SENHOR DEUS, Ó TERRA INTEIRA, ALEGRAI-VOS E EXULTAI.

SEGUNDA LEITURA
(1Pd 2, 4-9)
Leitor: Leitura da Primeira Carta de São Pedro.
Caríssimos: Aproximai-vos do Senhor, pedra viva, rejeitada pelos homens, mas escolhida e honrosa aos olhos de Deus. Do mesmo modo, também vós, como pedras vivas, formai um edifício espiritual, um sacerdócio santo, a fim de oferecerdes sacrifícios espirituais, agradáveis a Deus, por Jesus Cristo. Com efeito, nas Escrituras se lê: 'Eis que ponho em Sião uma pedra angular, escolhida e magnífica; quem nela confiar, não será confundido'. A vós, portanto, que tendes fé, cabe a honra. Mas para os que não creem, 'a pedra que os construtores rejeitaram tornou-se a pedra angular, pedra de tropeço e rocha que faz cair'. Nela tropeçam os que
não acolhem a Palavra; esse é o destino deles. Mas vós sois a raça escolhida, o sacerdócio do Reino, a nação santa, o povo que ele conquistou para proclamar as obras admiráveis daquele que vos chamou das trevas para a sua luz maravilhosa.
Ao final acrescenta:
Leitor: Verbum Domini.
Todos aclamam:
Ass: Deo gratias.

ACLAMAÇÃO AO EVANGELHO
6. Segue-se o Aleluia.

ALLELUIA, ALLELUIA, ALLELUIA.

EGO SUM PASTOR BONUS ET COGNOSCO MEAS, 
ET COGNOSCUNT ME MEAE, DICIT DOMINUS.

ALLELUIA, ALLELUIA, ALLELUIA.

7. Enquanto isso, o sacerdote, se usar incenso, coloca-o no turíbulo. O diácono que
vai proclamar o Evangelho, inclinando-se diante do sacerdote, pede a
bênção em voz baixa:
Diác: Iube, domne, benedicere.
O sacerdote diz em voz baixa:
Pres: Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis: ut digne valeam nuntiare Evangelium suum: in nomine Patris et Filii + et Spiritus Sancti.
Diác: Amen.

EVANGELHO
(Jo 21, 15-19)
8. O diácono ou o sacerdote dirige-se ao ambão, acompanhado, se for oportuno, pelos ministros com o incenso e as velas, e diz:
Diác ou Sac: Dominus vobiscum. 
Ass: Et cum spiritu tuo. 

O diácono, ou o sacerdote, fazendo o sinal da cruz no livro e, depois, na fronte, na boca e no peito, diz:
Diác ou Sac: Lectio Sancti Evangelii Iesu Christi, Secundum Ioanem.
Ass: Gloria tibi, Domine.

Então o diácono ou o sacerdote, se for oportuno, incensa o livro e proclama o Evangelho.
Diác ou Sac: Jesus manifestou-se aos seus discípulos e, depois de comerem, perguntou a Simão Pedro: “Simão, filho de João, tu me amas mais do que estes?” Pedro respondeu: “Sim, Senhor, tu sabes que eu te amo”. Jesus disse: “Apascenta os meus cordeiros”. E disse de novo a Pedro: “Simão, filho de João, tu me amas?” Pedro disse: “Sim, Senhor, tu sabes que eu te amo”. Jesus disse-lhe: “Apascenta as minhas ovelhas”. Pela terceira vez, perguntou a Pedro: “Simão, filho de João, tu me amas?” Pedro ficou triste, porque Jesus perguntou três vezes se ele o amava. Respondeu: “Senhor, tu sabes tudo; tu sabes que eu te amo”. Jesus disse-lhe: “Apascenta as minhas ovelhas.”
9. Terminado o Evangelho, o diácono ou o sacerdote diz:
Diác ou Sac: Verbum Domini.
Ass: Laus tibi, Christe.

10. O sacerdote beija o livro, rezando em silêncio:
De verbis Evangelii remittantur peccata nostra.

HOMILIA
Nos domingos e festas de preceito, faça-se a homilia, também recomendável nos outros dias.

PROFISSÃO DE FÉ
11. Terminada a homilia, seja feita a profissão de fé.
Pres: Fidem nostram profiteamur.
Ass: Credo in Deum Patrem omnipotentem, Creatorem caeli et terrae, et in Iesum Christum, Filium Eius unicum, Dominum nostrum, 
Todos se inclinam
qui conceptus est de Spiritu Sancto, natus ex Maria Virgine, 
Todos se erguem
passus sub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, et sepultus, descendit ad ínferos, tertia die resurrexit a mortuis, ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis, inde venturus est iudicare vivos et mortuos. Credo in Spiritum Sanctum, sanctam Ecclesiam catholicam, sanctorum communionem, remissionem peccatorum, carnis resurrectionem, vitam aeternam. Amen.

ORAÇÃO DOS FIÉIS
12. Em seguida, faz-se a oração universal ou dos fiéis.
Pres: Omnes huc convénimus, fratres caríssimi, ad Redemptiónis nostrae recolénda mystéria; rogémus ergo Deum omnipoténtem, ut mundus univérsus his totíus benedictiónis et vitae fóntibus irrigétur.
Rezado
Ass: Te rogamus, audi-nos.

1. Pro Papa nostro Ioannes, et ómnibus qui seípsos Deo vovérunt, ut, illo adiuvánte, propósitum suum in fidelitáte custódiant, Dóminum exorémus.

2. Pro pace géntium, ut, omni perturbatióne remóta, líberis ipsi méntibus pópuli servíre mereántur, Dóminum exorémus.

3. Pro sénibus, qui solitúdine vel infirmitáte labórant, ut fratérna nostra caritáte firméntur, Dóminum exorémus.

4. Pro nobis hic congregátis, ut sic sciámus bonis uti praeséntibus, quibus nos Deus fovére non désinit, ut iam possímus inhaerére perpétuis, Dóminum exorémus.

Pres: Adsit, Dómine, quaesumus, propitiátio tua pópulo supplicánti, ut, quod te inspiránte fidéliter éxpetit, tua céleri largitáte percípiat. Per Christum Dóminum nostrum.
Ass: Amen.

OFERTÓRIO
13. Inicia-se o canto do ofertório, enquanto os ministros colocam no altar o corporal, o sanguinho , o cálice e o missal.

BENEDIC ANIMA MEA DOMINO:
ET OMNIA QUAE INTRA ME 
SUNT NOMINI SANCTO EIUS.

BENEDIC ANIMA MEA DOMINO,
ET NOLI OBLIVISCI 
OMNES RETRIBUTIONES EIUS:

QUI PROPITIATUR OMNIBUS 
INIQUITATIBUS TUIS,
QUI SANAT OMNES INFIRMITATES TUAS.

14. Convém que os fiéis manifestem a sua participação, trazendo o pão e o vinho para a celebração da Eucaristia, ou outros dons para auxílio da comunidade e dos pobres.
15. O sacerdote, de pé, toma a patena com o pão e, elevando-a um pouco sobre o altar, reza em silêncio:
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus panem, quem tibi offérimus, fructum terræ et óperis mánuum hóminum: ex quo nobis fiet panis vitæ.
Se não houver canto ao ofertório, poderá o sacerdote recitar em voz alta as palavras acima, e o povo acrescentar a aclamação:
Ass: Benedíctus Deus in sǽcula!
16. O diácono ou o sacerdote derrama o vinho e um pouco d'água no cálice, rezando em silêncio.
Per huius aquæ et vini mystérium eius efficiámur divinitátis consórtes, qui humanitátis nostræ fíeri dignátus est párticeps.
17. Em seguida, o sacerdote toma o cálice e, elevando-o um pouco sobre o altar, reza em silêncio:
Benedíctus es, Dómine, Deus univérsi, quia de tua largitáte accépimus vinum, quod tibi offérimus, fructum vitis et óperis mánuum hóminum, ex quo nobis fiet potus spiritális.
Coloca o cálice sobre o corporal.
Se não houver canto ao ofertório, poderá o sacerdote recitar em voz alta as palavras acima, e o povo acrescentar a aclamação:
Ass: Benedíctus Deus in sǽcula!
18. O sacerdote, inclinando, reza em silêncio:
In spíritu humilitátis et in ánimo contríto suscipiámur a te, Dómine; et sic fiat sacrifícium nostrum in conspéctu tuo hódie, ut pláceat tibi, Dómine Deus.
19. Se for oportuno, incensa as oferendas e o altar. Depois, o diácono ou o ministro incensa o sacerdote e o povo.
20. O sacerdote, de pé, ao lado do altar, lava as mãos, dizendo em silêncio:
Lava me, Dómine, ab iniquitáte mea, et a peccáto meo munda me.

ORAÇÃO SOBRE AS OFERENDAS
21. No meio do altar e voltado para o povo, estendendo e unindo as mãos, o sacerdote diz:
Pres:  Orate, fratres: ut meum ac vestrum sacrificium acceptabile fiat apud Deum Patrem omnipotem.
Ass: Suscipiat Dominus sacrificium de manibus tuis ad laudem et gloriam nominis sui, ad utilitatem quoque nostram totius que Ecclesiae suae sanctae.
22. Em seguida, abrindo os braços, o sacerdote reza a oração sobre as oferendas;
Pres: Plebis tibi sacrátae réspice múnera, miséricors Deus, et per huius Sacraménti virtútem concéde, ut credéntium in te multitúdo genus eléctum, regále sacerdótium, gens sancta, pópulus acquisitiónis tibi iúgiter efficiátur. Per Christum Dominum nostrum.
Ass: Amen.

PREFÁCIO DOS DOMINGOS DO TEMPO COMUM VIII
De Ecclesia adunata ex unitate Trinitatis
(A Igreja reunida pela unidade da Santíssima Trindade)
23. Começando a Oração Eucarística, o sacerdote abre os braços e diz:
Pres: Dominus vobiscum.
Ass: Et cum spiritu tuo.
Erguendo as mãos, o sacerdote prossegue:
Pres: Sursum corda.
Ass: Habemus ad Dominum.
O sacerdote, com os braços abertos, acrescenta:
Pres: Gratias agamus Domino Deo nostro.
Ass: Dignum et iustum est.
O sacerdote, de braços abertos, continua o prefácio.
Pres: Vere dignum et iustum est, aequum et salutáre, nos tibi semper et ubíque grátias ágere: Dómine, sancte Pater, omnípotens aetérne Deus: Quia fílios, quos longe peccáti crimen abstúlerat, per sánguinem Fílii tui Spiritúsque virtúte, in unum ad te dénuo congregáre voluísti: ut plebs, de unitáte Trinitátis adunáta, in tuae laudem sapiéntiae multifórmis Christi corpus templúmque Spíritus noscerétur Ecclésia. Et ídeo, choris angélicis sociáti, te laudámus in gáudio confiténtes:
Ao final, une as mãos e, com o povo, canta ou diz em voz alta:

SANTO 

SANCTUS, SANCTUS, SANCTUS, DOMINUS DEUS SABAOTH.
PLENI SUNT CAELI ET TERRA GLORIA TUA.
HOSANNA IN EXCELSIS. HOSANNA IN EXCELSIS.
BENEDICTUS QUI VENIT IN NOMINE DOMINI.
QUI VENIT, QUI VENIT IN NOMINE DOMINI.
HOSANNA IN EXCELSIS. HOSANNA IN EXCELSIS.
HOSANNA, HOSANNA, HOSANNA.

ORAÇÃO EUCARISTICA II

24. O sacerdote, de braços abertos, diz:
Pres: Vere Sanctus es, Dómine fons omnis sanctitátis. Hæc ergo dona, quǽsumus, Spíritus tui rore sanctífica,
une as mãos e traça o sinal da cruz sore o pão e o cálice ao mesmo tempo, dizendo:
ut nobis Corpus et + Sanguis fiant Dómini nostri Iesu Christi. 
25. Nas fórmulas que se seguem, as palavras do Senhor sejam proferidas de modo claro e audível, como requer a sua natureza.
Pres: Qui cum Passióni voluntárie traderétur,  
toma o pão, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar, e prossegue:
accépit panem et grátias agens fregit, dedítque discípulis suis.
Mostra ao povo a hóstia consagrada, coloca-a na patena, fazendo genuflexão para adorá-la.
26. Então prossegue:
Pres: Símili modo, postquam cenátum est,  
toma o cálice nas mãos, mantendo-o um pouco elevado sobre o altar, e prossegue:
accípiens et cálicem íterum tibi grátias agens dedit discípulis suis.
Mostra o cálice ao povo, coloca-o sobre o corporal e faz genuflexão para adorá-lo.
28. Em seguida, diz:
Rezado
Pres: Mysterium fidei.
Ass: Mortem tuam annuntiamus, Domine, et tuam resurrectionem confitemur, donec venias.

29. O sacerdote, de braços abertos, diz:
Pres: Mémores ígitur mortis et resurrectiónis eius, tibi, Dómine, panem vitæ et cálicem salútis offérimus, grátias agéntes quia nos dignos habuísti astáre coram te et tibi ministráre. Et súpplices deprecámur ut Córporis et Sánguinis Christi partícipes a Spíritu Sancto congregémur in unum. 

1C: Recordáre, Dómine, Ecclésiæ tuæ toto orbe diffúsæ, ut eam in caritáte perfícias una cum Papa nostro Ioannes et univérso clero. 

2C: Meménto étiam fratrum nostrórum, qui in spe resurrectiónis dormiérunt, omniúmque in tua miseratióne defunctórum, et eos in lumen vultus tui admítte. 

3C: Omnium nostrum, quǽsumus, miserére, ut cum beáta Dei Genetríce Vírgine María, beátis Apóstolis et ómnibus Sanctis, qui tibi a sǽculo placuérunt, ætérnæ vitæ mereámur esse consórtes, et te laudémus et glorificémus per Fílium tuum Iesum Christum.

30. Ergue o cálice e a patena com a hóstia, dizendo:
Pres: Per Christum Dominum nostrum. Per quem hæc omnia, Domine, semper bona
creas, sanctificas, vivificas, benedicis, et præstas nobis.
Ass: Amen!

ORAÇÃO DO SENHOR
31. Tendo colocado o cálice e a patena sobre o altar, o sacerdote diz unindo as mãos:
Pres: Praecéptis salutáribus móniti, et divína institutióne formáti, audémus dícere:
O sacerdote abre os braços e prossegue com o povo:
Ass: Pater noster, qui es in caelis: sanctificétur nomen tuum; advéniat regnum
tuum; fiat volúntas tua, sicut in caelo, et in terra. Panem nostrum cotidiánum da nobis hódie; et dimítte nobis débita nostra, sicut et nos dimíttimus debitóribus nostris; et ne nos indúcas in tentatiónem; sed líbera nos a malo.

32. O sacerdote prossegue sozinho, de braços abertos:
Pres: Libera nos, quaesumus, Domine, ab omnibus malis, da propitius pacem in diebus nostris, ut, ope misericordiae tuae adiuti, et a peccato simus semper liberi et ab omni perturbatione securi: exspectantes beatam spem et adventum Salvatoris nostri Iesu Christi.
O sacerdote une as mãos. O povo conclui a oração aclamando:
Ass: Quia tuum est regnum, et potestas, et gloria in saecula.

33. O sacerdote, de braços abertos, diz em voz alta:
Pres: Domine Iesu Christe, qui dixisti Apostolis tuis: Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis: ne respicias peccata nostra, sed fidem Ecclesiae tuae; eamque secundum voluntatem tuam paceficare et coadunare digneris.
O sacerdote une as mãos e conclui:
Qui vivis et regnas in saecula saeculórum. 
O povo responde:
Ass: Amen.

34. O sacerdote, estendendo e unindo as mãos, acrescenta:
Pres: Pax Domini sit semper vobiscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.

FRAÇÃO DO PÃO
36. Em seguida, o sacerdote parte o pão consagrado sobre a patena e coloca um pedaço no cálice, rezando em silêncio:
Pres: Hanc autem unionem ad corpus et sanguinem Iesu Christi Domini nostri, in nobis accipimus, serve nos ad vitam aeternam.
37. Enquanto isso, canta-se ou recita-se:

AGNUS DEI, QUI TOLLIS PECCÁTA MUNDI: 
MISERÉRE NOBIS. MISERÉRE NOBIS.
AGNUS DEI, QUI TOLLIS PECCÁTA MUNDI: 
MISERÉRE NOBIS. MISERÉRE NOBIS.
AGNUS DEI, QUI TOLLIS PECCÁTA MUNDI: 
DONA NOBIS PACEM. DONA NOBIS PACEM. DONA NOBIS PACEM.

Essas palavras podem ser repetidas várias vezes, se a fração do pão se prolonga. Contudo, na última vez se diz: dona nobis pacem.
38. O sacerdote, de mãos unidas, reza em silêncio:
Pres: Domine Jesu Christe, corpus et sanguinem tuum ego accipere, non propter tonem, sed fidem Ecclesiae; sed, propter bonitatem tuam, medicina autem alimenta, et quibus in vita mea.
39. O sacerdote faz genuflexão, toma a hóstia, elevando-a sobre a patena, diz em voz alta, voltado para o povo:
Pres: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. Beati qui ad cenam Agni vocati sunt.
E acrescenta, com o povo, uma só vez:
Ass: Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum: sed tantum dic verbo, et sanabitur anima me

COMUNHÃO
40. O sacerdote, voltado para o altar, reza em silêncio:
Corpus Christi custódiat me in vitam aeternam.
Comunga o Corpo de Cristo.
Depois, segura o cálice e reza em silêncio:
Ab Sanguis Christi custódiat me in vitam aeternam.
Comunga o Sangue de Cristo.
41. Toma a patena ou o cibório e, mostrando a hóstia um pouco elevada aos que vão comungar e diz a cada um:
Corpus Christi.
O que vai comungar responde:
Amen.
O diácono, ao distribuir a sagrada comunhão, procede do mesmo modo.
42. Enquanto o sacerdote comunga do Corpo de Cristo, inicia-se o canto da comunhão.

AVE VERUM CORPUS NATUM 
DE MARIA VIRGINE VERE PASSUM, 
IMMOLATUM  IN CRUCE PRO HOMINE
CUIUS LATUS PERFORATUM 
UNDA FLUXIT ET SANGUINE 
ESTO NOBIS PRAEGUSTATUM 
MORTIS IN EXAMINE

O IESU DULCIS, 
O IESU PIE, 
O IESU FILI MARIAE.

43. Terminada a comunhão, o sacerdote, o diácono ou acólito purifica a patena e o cálice.
Enquanto se faz a purificação, o sacerdote reza em silêncio:
Jube, Domine, ut servare possimus ex pura est cor nostrum quod suscepit oris. Et turn hoc munus nobis remédium sempitérnum.
44. O sacerdote pode voltar a cadeira. É aconselhável guardar um momento de silêncio ou recitar algum salmo ou canto de louvor.

ORAÇÃO DEPOIS DA COMUNHÃO
45. De pé, junto à cadeira ou ao altar, o sacerdote diz:
Pres: Oremus.
Então o sacerdote abrindo os braços reza a oração:
Pres: Deus, qui tuis ecclésiam iúgiter pascis et róboras sacraméntis, concéde nobis mensa caelésti reféctis, ut, caritátis tuae documéntis obsequéndo, ferméntum vivíficans et salútis instruméntum humáno efficiámur consórtio. Per Christum, Dominum nostrum.
Ass:  Amen.

DISCURSO DO DECANATO
O Cardeal Decano saúda o Santo Padre em nome de todos os cardeais presentes, manifestando a comunhão do colégio para o seu pontificado.

BÊNÇÃO FINAL
Segue-se o rito de despedida. O sacerdote abrindo os braços, saúda o povo:
Pres: Dominus vobiscum.
O povo responde:
Ass: Et cum spiritu tuo.

Pres: Sit nomen Domini benedictum.
Ass: Ex hoc nunc et usque in sǽculum.

Pres: Adiutórium nostrum in nomine Domini,
Ass: Qui fecit cælum et terram.

O sacerdote abençoa o povo, dizendo:
Pres: Benedicat vos omnipotens Deus, Pater +, et Filius + , et Spiritus + Sanctus.
Ass: Amen.

Depois, o diácono ou o próprio sacerdote diz ao povo, unindo as mãos:
Diác: Ite, missa est.
O povo responde:
Ass: Deo gratias.

ANTÍFONA MARIANA

SALVE, REGINA, MATER MISERICORDIAE,
VITA, DULCEDO, ET SPES NOSTRA, SALVE.
AD TE CLAMAMUS, EXSULES FILII HEVAE,
AD TE SUSPIRAMUS, GEMENTES ET FLENTES
IN HAC LACRIMARUM VALLE.
EIA, ERGO, ADVOCATA NOSTRA, ILLOS TUOS
MISERICORDES OCULOS AD NOS CONVERTE;
ET JESUM, BENEDICTUM FRUCTUM VENTRIS TUI,
NOBIS POST HOC EXILIUM OSTENDE
O CLEMENS, O PIA, O DULCIS VIRGO MARIA.